Het ophangen van camera’s zorgt voor afname van criminaliteit op die plek, maar tegelijkertijd leidt het tot displacement: de criminaliteit zal zich verplaatsen naar een ander stuk van de stad waar geen surveillancecamera’s hangen. Daarom zullen in 2033 overal camera’s hangen om het complete openbare leven in een stad 24/7 vast te leggen. Dit zorgt voor zoveel beeldmateriaal dat algoritmes & facial recognition nodig zijn die verdachte personen en situaties kunnen signaleren. Zo worden mensen wiens gezicht niet goed in beeld is door het dragen van een pet of capuchon gemarkeerd als verdacht. Onder verdachte situaties verstaat het algoritme bijvoorbeeld een vechtpartij, of een rennend persoon die mogelijk een diefstal heeft gepleegd. Dit leidt tot social cooling: mensen passen hun gedrag in het openbaar aan omdat ze weten dat ze worden gefilmd. Mensen zullen uit voorzorg geen pet of hoed meer dragen om niet onterecht te worden gemarkeerd als verdacht. Kinderen zullen nog maar weinig op straat spelen, om te voorkomen dat hun stoeipartijtjes worden gezien als vechtpartij.

Echter, het concept van displacement bestaat nog steeds. Dit betekent dat de verborgen criminaliteit zoals witwassen en belastingontduiking is gegroeid. Ook bieden de surveillancebeelden ruimte tot nieuwe criminaliteit: de beelden worden gebruikt voor chantage van inwoners en soms zelfs doorverkocht aan de pornoindustrie. Ook voor de privésfeer hebben de camera’s in de openbare ruimte grote gevolgen. Criminaliteit zal zich ook verplaatsen naar huiselijke kring. Daarom biedt de overheid haar burgers de optie om ook in huis camera’s te installeren die door de politie en haar algoritmes in de gaten worden gehouden. Hoewel je dus een keuze hebt, is het niet een vrije keuze. Hoe meer mensen wél kiezen voor die camera, hoe meer risico de mensen zonder camera’s lopen.

Het is 2033 en het openbare leven op straat is veranderd: mensen lijken opgewekter, spontaner en vrolijker. Ze dragen de kleding die ze willen, zoenen op straat hun geliefde terwijl hun kinderen spelend om hen heen rennen. Dit contrast met een aantal jaar geleden is te danken aan de inzet van nieuwe technologie en het besef dat persoonlijke vrijheid een belangrijk goed is. Vroeger werd videosurveillance standaard ingezet in stadscentra, wat betekende dat er veel ‘bijvangst’ was: een hoop mensen werden vastgelegd op beeld zonder enige aanleiding. Hier is echter verandering in gekomen. Zo zijn in het straatbeeld geen camera’s meer te ontdekken. Wanneer de politie of gemeente het nodig vindt om de drukte te monitoren in bepaalde gebieden, wordt gebruik gemaakt van warmtecamera’s. Die maken geen herkenbare beelden, maar zien en tellen alleen personen door lichaamswarmte te registreren. Deze sensoren zitten verstopt in alledaagse voorwerpen, zoals lantaarnpalen of plantenbakken zodat mensen zich niet bekeken voelen en zich daarnaar gedragen. Wel is op de website van steden duidelijk te vinden waar deze sensoren zich bevinden en welk doel ze hebben. Wanneer het echt in het belang van een politieonderzoek is om daadwerkelijke videobeelden te verzamelen, wordt een techniek toegepast die in de verwerking van de beelden de hoofden van mensen kan vervangen door een ander beeld, denk aan een zwarte vlek of een emoji. Wanneer de politie ook het gezicht nodig heeft van een persoon, moet ze een verzoek indienen bij de officier van justitie, vergelijkbaar met een huiszoekingsbevel. De persoonlijke integriteit van mensen wordt zo gewaarborgd, ze zijn vrij om zich te gedragen zoals ze willen in de openbare ruimte zonder dat ze zich zorgen hoeven te maken dat hun gedrag te pas en te onpas wordt vastgelegd en wordt bekeken.

• Wat/hoeveel zijn we bereid om op te geven voor onze veiligheid?
• Van wie is de publieke ruimte en wie bepaalt hoe mensen zich daar zouden moeten gedragen?
• In hoeverre heeft technologie gedragsnormen op straat veranderd?
• Wat betekent het vooraf verzamelen van beelden voor de onschuldpresumptie van burgers?
• Hoe gaan we om met mensen die niet de keuze hebben om zich terug te trekken in hun privésfeer om te ontkomen aan surveillance, zoals daklozen?
• Wat doet het constant surveilleren door de overheid voor het vertrouwen tussen burgers en overheid?
• Zouden mensen de mogelijkheid moeten hebben om anoniem over straat te kunnen? Dus zonder vastgelegd te worden op camerabeelden.
• Is het nog mogelijk om terug te gaan naar een samenleving zonder videosurveillance op straat? En is dit wenselijk?
• Is sturing nodig in de hoeveelheid data die wordt verzameld?
• Hoe zou de overheid moeten omgaan met burgers die zelf camera’s ophangen?

Ball, K., Haggerty, K., Lyon, D. (2012). Routledge handbook of surveillance studies.

Fussey, P., (2002). An interrupted transmission? Processes of CCTV implementation and the impact of human agency. Surveillance & Society. 4 (3), 229-256

Gill, M. (2014). CCTV: Reflections on its use, abuse and effectiveness. In: The handbook of security.

Lyon, D. (2011). Surveillance society: Monitoring everyday life.

Zuboff, S. (2019). The age of surveillance capitalism.